Kiến Trúc Đình Làng Việt: Di Sản Văn Hóa Và Nghệ Thuật Cổ Truyền

Hình ảnh cây đa – bến nước – sân đình đã ăn sâu vào tâm thức người Việt từ hàng ngàn năm, là biểu tượng của không gian bình dị gắn liền với đời sống sinh hoạt của cư dân miền nông nghiệp lúa nước. Với vai trò không chỉ là nơi thờ cúng, đình làng còn là trung tâm sinh hoạt cộng đồng, thể hiện tài nghệ kiến trúc độc đáo và tâm hồn văn hóa của người Việt.

Đình làng Đình Bảng, Bắc Ninh 1700-1736 (Nguồn: Bắc Ninh)

1. Chức Năng Của Đình Làng

Đình làng là nơi thờ thành hoàng, đồng thời là trung tâm sinh hoạt của các hoạt động cộng đồng như phân chia công điền thổ, giải quyết tranh chấp và tổ chức hội làng, biểu diễn hát múa dân gian. Các hoạt động này thể hiện sự kết nối giữa con người với không gian và truyền thống văn hóa.

2. Lược Sử Đình Làng

Đình là một cơ quan hành chính cấp cơ sở từ thời Tần, Hán. Theo thời gian, đình làng đã trở thành trung tâm văn hóa, nơi tổ chức các lễ hội và thờ cúng, thể hiện đời sống tâm linh của người dân.

Đình Tây Đằng, Ba Vì, Hà Tây, 1583 (Nguồn: Wikipedia)

Một Số Đình Làng Đặc Trưng

• Đình Thị Yên (Đình Bảng, Bắc Ninh)
• Đình Thổ Tang (Vĩnh Phúc, thế kỉ 17)

Đình Thổ Tang, Vĩnh Phúc, thế kỷ 17 (Nguồn: Đại biểu Nhân dân)

3. Bố Cục Tổng Thể

Đình làng thường nằm trong khu vực gần cư dân, có không gian mở, thoáng đãng theo nguyên tắc phong thủy. Ngoài cấu trúc chính, đình có thể kết hợp với các công trình khác như chùa, đền, tạo thành quần thể kiến trúc.

Mô hình phát triển đình dạng sơ khai (Nguồn: baotintuc.vn)

Các Thành Phần Của Đình Làng

• Đại đình: Nơi tổ chức hoạt động lễ hội.
• Hậu cung: Nơi thờ cúng Thành hoàng.
• Tiền tế: Phục vụ nhu cầu thờ cúng.
• Hữu, Tả vu: Không gian bên trái và bên phải.

4. Kiến Trúc Đình Làng

4.1 Kiến Trúc

Kiến trúc đình làng Việt Nam thường có tỉ lệ đồ sộ với mái đình chiếm 2/3 chiều cao công trình. Hệ cột vững chắc tạo nên sự bề thế và trang trọng cho không gian.

Các bộ phận của đình (Nguồn: Tác giả tổng hợp trên tài liệu)

4.2 Bộ Khung Kết Cấu Gỗ

Bộ khung gỗ kết cấu của đình thường được làm bằng mộng, linh hoạt trong việc tháo dỡ và lắp đặt. Thiết kế này không chỉ đảm bảo tính bắt mắt mà còn tạo ra không gian linh hoạt cho các hoạt động.

Cấu kiện gỗ đình làng Việt (Nguồn: Tạp chí Kiến Trúc)

5. Đề Tài Trang Trí

Trang trí đình làng thường rất tinh tế với các yếu tố văn hóa dân gian. Những đề tài chủ yếu như long, ly, quy, phượng hay tâm tình dân dã về cuộc sống của người dân lao động thể hiện qua từng chi tiết chạm khắc độc đáo.

Trang trí cấu kiện đầu dư đỡ câu đầu được chạm hình rồng ở Đình làng Chu Quyến (Nguồn: Viện Bảo tồn Di tích)

Lời Kết

Đình làng Việt thực sự là nơi lưu giữ tâm hồn và trí tuệ người Việt. Đó là hiện thân của mối quan hệ giữa con người, xã hội và môi trường. Di sản quý giá này không chỉ cần được gìn giữ mà còn cần được nghiên cứu và phát huy trong đời sống hiện đại.

Tài Liệu Tham Khảo

• Viện Bảo tồn Di tích, Kiến trúc Đình làng Việt qua tư liệu Viện Bảo tồn di tích, NXB Văn hóa Dân tộc, 2017.
• Nguyễn Đình Toàn, Kiến trúc Việt Nam qua các triều đại, NXB Xây dựng, 2002.

Tác giả: ThS.KTS Vũ Thị Ngọc Anh

Bộ môn Lý Thuyết và Lịch sử Kiến trúc, Đại học Xây dựng.

Hy vọng bài viết này mang lại cho bạn đọc cái nhìn tích cực về giá trị văn hóa và kiến trúc của đình làng Việt Nam, một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người dân nơi đây.

Nguồn Bài Viết Kiến trúc Đình làng Việt